• Phildie
  • Index
  • Start
  • Contact
  • Bestellen
  • Privacy
  • Historie
• Treinen
  • Actueel
  • Schaal N
  • Schaal H0
  • Schaal 0
  • Schaal IIm (G)
  • Digitaal
• Verf
  • Verf info
  • Kleurenschema's
  • Verf bestellen
  • Spuitwerk
• Bestellen
  • Schaal N
  • Schaal N Piko
  • Schaal H0
  • Schaal 0
  • Schaal IIm (G)
  • Elektro
  • Spoorsound
  • Brelec verlichting
  • Verf
• Modelbouw
  • Spuitwerk
  • Onderdelen info
  • Bouwbeschrijvingen
  • Spoorweg Modelbouw
  • NS historie

CSS3 Web Menu Css3Menu.com

Aanverwante artikelen: Deel 0; NS bovenleiding Deel 1; Betonnen portalen Deel 2; DIN portaal-afspannen Deel 3;Enkel- en meervoudige portalen Station Zevenbergen

Nederlandse bovenleiding in schaal 'N' en 'H0'.
Deel 4; 'Rijdraden en draagkabels'.

De spoordijk op een schaal N module van 1200mm breed. De onderlinge afstand tussen de portalen is 240mm. Links de tijdelijke afspanning voor de rijdraden en de draagkabel tijdens de bouw van de bovenleiding. Uiteraard dient deze ook aan de rechterkant te worden gemonteerd alvorens de draden te kunnen spannen. Ook links de soldeersteun voor het in positie brengen van de rijdraden tijdens het soldeerwerk.


De onderlinge afstand tussen de portalen is hier 300mm.


De gesloten afspaninrichting over drie spanvelden met wielafspanning, compleet met trekankerstangen en ankerblok. Portaalafstand is 240mm. Door het vierde spanveld er bij te betrekken kan een open afspaninrichting worden gerealiseerd.

Model bovenleiding.
Feitelijk kan het vervaardigen van bovenleiding in model tweeledig worden benaderd, immers niet zelden worden de bovenleidingportalen wel op de modelspoorbaan gebouwd maar worden de rijdraden weggelaten. Niet alleen uit praktische overwegingen in verband met de kwetsbaarheid, maar toch ook omdat het aanbrengen tijdrovend is of omdat de kennis of vaardigheid ontbreekt. Toch is het zeker mogelijk ook de rijdraden op realistische wijze aan te brengen, zelfs in schaal N én met een dubbele rijdraad.
Modelbouw is de kunst van het weglaten. Zeker hier geld deze stelling omdat er concessies gedaan moeten worden, niet alleen omwille van wat modelbouwtechnisch mogelijk is maar ook om het geheel niet té kwetsbaar te laten zijn.
Vooral bij een uit modules bestaande modelspoorbaan is de aanleg van de rijdraden een reële mogelijkheid omdat de module waaraan wordt gewerkt altijd wel in een gunstige positie te manoeuvreren is om het werk in uitvoer te vergemakkelijken.
Hoewel het uitgangspunt van de hier besproken methode voort komt uit de bouw van station Zevenbergen in schaal N (1:160) is deze methode ook in schaal H0 (1:87) uitermate geschikt.
Meer over de techniek van de Nederlandse bovenleiding vertaald naar de spoorwegmodelbouw, is te lezen in het boekje 'De Nederlandse Modelspoorweg' van Gerard Tombroek, uitgever Schuyt&Co, ISBN 90 6097 304 6, tevens een van de bronnen bij deze artikelen reeks.

In de (model)praktijk.
We onderscheiden dus de rijdraadconstructie van de portalen, meer over de portalen in deel 1 Bovenleiding portalen, deel 2 DIN-portalen en afspannen en deel 3 Enkelvoudige masten en meervoudige portalen.
Bij de NS bestaat de rijdraadconstructie in grote lijnen uit de dubbele rijdraad, de draagkabel met hangdraden, versterkingsleidingen en de afspanconstructies.
Ten aanzien van de praktische uitvoering in model gaat een exacte verschaling van de maatvoering met betrekking tot de rijdraadconstructie niet op, er zullen 'enige' consessies gedaan moeten worden.
Te beginnen met de onderlinge afstanden tussen de portalen. Deze worden in model korter op elkaar geplaatst in verhouding tot de 70 meter bij het grootbedrijf. Cosmetisch heeft dit een voordeel want door de kortere onderlinge afstand wordt de beleving van de trajectlengte versterkt.
Voor schaal N (H0) modules is een onderlinge afstand van 240mm of 300mm (H0 400) een geschikte maat, beide zijn een afgeronde deelmaat van de 1200mm module lengtemaat, wat in een regelmatige onderlinge afstand resulteerd die ook op de module overgangen door loopt. Per module zijn voor een recht baanvak dus 5 of 4 (H0 4) portalen nodig. De onderlinge afstand tussen de portalen in bogen wordt bepaald aan de hand van de boogstraal waarin het spoor is gelegd.

De soldeersteun zorgt voor de juiste hoogte en zijwaartse afspanning.

Dan de rijdraden, hiervan is de dikte bij het grootbedrijf 12mm. Voor schaal N zou dat uit komen op een draaddikte van 0,08mm, en dat is in praktische zin niet verwerkbaar. Voor het gebruikte materiaal van de rijdraden, de draagkabel en eventuele versterkingsleidingen wordt fosforbronsdraad gebruikt met een dikte van 0,2mm (H0 0,3), voor de hangdraden wordt zacht koperdraad gebruikt met een dikte van 0,15mm (0,2mm).
Vanwege de consessie in de draaddikte kan de bovenleiding uiteindelijk een wat dominante uitstraling krijgen. Dit kan enigszinds beperkt worden door de draden donker te maken, ofwel dit op natuurlijke wijze door oxidatie van het fosforbrons donker te laten worden, wat wel enige tijd in beslag zal nemen, of een metaal zwarting toepassen d.m.v. chemicaliën. Ook het aanbrengen van een donkere kleur verf middels de airbrusch is een mogelijkheid.

...de kunst van het weglaten! Hoewel de modelbouw in de detaillering steeds verfijnder is geworden is het een stelling die nog altijd opgaat.
Bij het grootbedrijf is het bij de 1500 volt installaties de norm een koperdoorsnede van 500mm² te hanteren om zo min mogelijk spanningverlies op te laten treden in de bovenleidingsconstructie. De beide rijdraden en de draagkabel samen, komen niet aan de beoogde doorsnede oppervlak. Met versterkingsleidingen wordt dan ook de doorsnede vergroot. Op gezette afstanden wordt dan een verbindingslus met de rijdraden aangebracht. In elektro technische zin is dit in model niet aan de orde, immers wordt op elke module de bovenleiding gevoed via een van de portalen, vanuit de bedrading onder de tafel. Bovendien is het nog maar de vraag of in het digitale tijdperk de bovenleiding elektrisch functioneel gebruikt gaat worden.
Optisch wordt het rustiger naarmate er minder draden hangen, de versterkingsleidingen zouden dan ook achterwege gelaten kunnen worden.
Een afspaninrichting brengt ook veel extra draden met zich mee en modelbouw technisch is het lastig om te bouwen. Het is het overwegen waard om dan alleen een vast punt met trekankerstang en ankerblok (betonnen contragewicht) op te nemen in de bovenleiding. Wie toch de uitdaging wil aangaan kan de beschrijving van de afspanconstructie vinden in Deel 2 van deze serie.

Meer over Bovenleidingportalen, de beschikbare bouwsets en verkrijgbaarheid.

Ophanging van rijdraden en draagkabels. Een soldeerhulp voor het in positie brengen van de rijdraden is onontbeerlijk. Alleen dan is het mogelijk de draden op de juiste hoogte, met de onderlinge afstand én de zijdelingse zigzag afspanning op te hangen.